Τα άτομα που υποφέρουν από μετατραυματκό στρες βιώνουν πολλαπλά συμπτώματα, τα οποία προκαλούν σημαντικού βαθμού δυσφορία στο άτομο, καθώς και, επιβάρυνση στη λειτουργικότητά του. Τέτοια μπορεί να είναι η αναβίωση της τραυματικής εμπειρίας μέσα από αναδρομές στο παρελθόν, η προσπάθεια αποφυγής με κάθε τρόπο οποιουδήποτε χώρου ή γεγονότος ή ατόμων τα οποία δύνανται να υπενθυμίσουν στο άτομο την τραυματική εμπειρία, η διατάραξη του νυκτερινού ύπνου με εφιάλτες, καθώς επίσης, και το αίσθημα αποκοπής από την πραγματικότητα.
Ένα άτομο που βιώνει μία τέτοια τραυματική και στρεσογόνο εμπειρία δύναται να εκδηλώσει τα συμπτώματα της μετατραυματικής διαταραχής τις επόμενες μέρες ή μερικές βδομάδες (Οξύ Μετατραυματικό Στρες), μπορεί όμως να τα εκδηλώσει και αργότερα με τη μορφή του Χρόνιου Μετατραυματικού Στρες, όπου περίοδοι έντονων συμπτωμάτων θα εναλάσσονται με περιόδους ελεύθερων συμπτωμάτων και θα ταλαιπωρούν το άτομο στη διάρκεια της ζωής του.
Είναι γεγονός πως τα άτομα που βιώνουν το ίδιο τραυματικό γεγονός δεν θα αναπύξουν όλα μετατραυματικό στρες. Οι παράγοντες που συμβάλουν στην εμφάνιση ή μη της διαταραχής αυτής είναι διάφοροι. Το φύλο επηρεάζει σημαντικά τη δημιουργία του μετατραυματικού στρες, και οι γυναίκες επηρεάζονται σε διπλάσιο αριθμό σε σχέση με τους άνδρες. Άλλος σημαντικός παράγοντας αποτελεί το είδος του ίδιου του τραυματικού γεγονότος, σε συνδυασμό με την ηλικία του ατόμου. Οδυνηρά συμβάντα στα παιδικά ή εφηβικά χρόνια δημιουργεί δριμύτερης έντασης τραύματα. Επίσης, η προσωπικότητα του ατόμου, η στάση ζωής του, καθώς και, οι ερμηνείες που δίνει στα διάφορα γεγονότα της ζωής του, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη παρουσία πιθανώς και άλλων ψυχολογικών προβλημάτων, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εμφάνιση ή μη της διαταραχής.
Υπολογίζεται ότι σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες νοσεί ποσοστό 1,5 με 3% του γενικού πληθυσμού σε περιόδους μη-εμπόλεμης κατάστασης, ενώ ανάμεσα στον παιδικό πληθυσμό το ποσοστό αυτό κατεβαίνει στο 1%, και ακόμη χαμηλότερα σε ηλικίες κάτω των δέκα ετών. Στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι ο επιπολασμός της νόσου στον γενικό ενήλικα πληθυσμό ανέρχεται στο 6,8%. Επίσης, υπολογίζεται ότι ποσοστό 88% των ανδρών και 79% των γυναικών με χρόνιο μετατραυματικό στρες υποφέρει ταυτόχρονα και από τουλάχιστον μία άλλη ψυχιατρική νόσο, κυρίως κατάθλιψη ή εξάρτηση από το αλκοόλ. Ανάμεσα στους βετεράνους πολέμου οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται, ενώ ανάμεσα στους στρατιώτες σε εμπόλεμες ζώνες ακόμη περισσότερο, με σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομία του κράτους, ξεπερνώντας τα δύο δισεκατομμύρια δολάρια η θεραπεία για τη διαταραχή αυτή.
Η αντιμετώπιση της νόσου, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, περιλαμβάνει ως πρώτο βήμα την Γνωστική-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Eπικεντρωμένη στο Tραύμα, ενώ τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται (Εκλεκτικοί Αναστολείς της Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης) δεν υπόσχονται πάντα πλήρη εξάλειψη των συμπτωμάτων.
Και γινόμαστε σήμερα μάρτυρες μίας πρωτοφανούς μετανάστευσης πληθυσμών –προσφύγων και αιτητών πολιτικού ασύλου- στην Ευρώπη από χώρες όπως η Συρία και η Λυβύη. Κάθε βράδυ παρακολουθούμε στους τηλεοπτικούς μας δέκτες χιλιάδες προσφύγων να προσπαθούν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν από τις χώρες τους, όπου οι πολεμικές συράξεις τους κατέστρεψαν τις περιουσίες τους ή στοίχισαν την ζωή αγαπημένων τους προσώπων, με κίνδυνο την ζωή τους. Πόσες φορές ακούσαμε η Μεσόγειος να γίνεται ο υγρός τάφος χιλιάδων τέτοιων ανθρώπων, οι οποίοι στην προσπάθειά τους για αναζήτηση μίας καλύτερης ζωής, στοιβάζονται σαν ζώα σε βάρκες, με μοιραία κατάληξη. Και όσοι τα καταφέρνουν να πιάσουν στεριά, ξεκινάει για αυτούς ένας νέος αγώνας, αυτός της διάσχισης διαφόρων συνόρων προκειμένου να καταλήξουν στον τελικό τους προορισμό. Το κόστος, ωστόσο, τεράστιο: άφραγκοι, πεινασμένοι, ξυπόλυτοι, στιγματισμένοι, διωγμένοι, και ο δρόμος να φαντάζει ατελείωτος.
Η ελπίδα των ανθρώπων αυτών άσβεστη. Αναζητούν μία καλύτερη ζωή. Έχουν υποστεί όλες τις δραματικές συνέπειες ενός πολέμου, ενώ έχουν να αντιμετωπίσουν και την προσφυγοποίηση. Ο δρόμος δύσβατος για τους τυχερούς που κατάφεραν και έφτασαν σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ για τους υπόλοιπους σύντομος. Τερματίζεται στη λεκάνη της Μεσογείου ή τους ξεβράζει το κύμα στην ακτή, όπως τον τρίχρονο Aylan.
Και εύλογα τίθεται η απορία: πόσοι από αυτούς τους ανθρώπους που βιώνουν τα τραυματικά γεγονότα του πολέμου και της προσφυγοποίησης θα εκδηλώσουν μετατραυματικό στρες; Ποιές θα είναι οι συνέπειες στην ψυχική τους υγεία; Όλοι αυτοί που θα νοσήσουν από μετατραυματικό στρες θα έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες για την περίπτωση υπηρεσίες υγείας; Θα μπορέσουν τα συστήματα υγείας των χωρών που θα δεχθούν τους ανθρώπους αυτούς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό;
Την απάντηση την αφήνω στους αρμόδιους..
Δρ. Άννα Πολυνείκη
Ψυχίατρος